Giới thiệu tỉnh Điện Biên
Điện Biên là vùng đất cổ. Các di tích như hang Thẩm Khương, Thẩm Púa (ở
Tuần Giáo) đã chứng minh thời thượng cổ đã có mặt người Việt cổ. Đến thế kỷ 9 - 10, người Lự ở
Mường Thanh đã phát triển khá mạnh, và ảnh hưởng mạnh sang các khu vực:
Sìn Hồ,
Mường Lay, Tuần Giáo...
Thế kỷ 11-12, người Tày Đăm (Thái đen) theo từ Mường Ôm, Mường Ai tràn xuống chiếm Mường Lò (
Nghĩa Lộ) và từ Mường Lò thời gian sau đó, những cư dân này theo thủ lĩnh của mình là Pú Lạng Chượng để tràn qua Than Uyên, Văn Bàn... và cuối cùng làm chủ cả một vùng từ Mường Lò (Nghĩa Lộ) qua Mường La (
Sơn La), tới Mường Thanh (Điện Biên).
Thời kỳ Bắc thuộc Điện Biên thuộc huyện Lâm Tây, quận Tân Hưng. Đời Lý đất Điện Biên nằm trong hạt châu Lâm Tây. Đời Trần Việt Nam có 15 lộ Điện Biên thuộc lộ Đà Giang, cuối Trần là trấn Thiên Hưng; thời Minh thuộc lại chia làm 2 châu Gia Hưng và Quy Hoá.
Sang tới thế kỷ 15 (năm 1463) trấn Hưng Hóa được thành lập (bao gồm ba phủ: Quý Hóa, Gia Hưng, An Tây). Mặc dù vậy, các thủ lĩnh người Lự cơ bản vẫn làm chủ Mường Thanh. Từ 1466 về sau,
Lê Thánh Tông đặt làm 12 thừa thừa tuyên, trong đó Hưng Hóa bao gồm 3 phủ, 4 huyện và 17 châu.
Năm 1831, Minh Mạng đổi thành tỉnh
Hưng Hóa, tỉnh lị đặt ở thị trấn Hưng Hoá huyện Tam Nông (nay thuộc Phú Thọ). Thời Pháp thuộc, Hưng Hóa được chia thành các tỉnh
Hoà Bình,
Sơn La,
Lai Châu,
Lào Cai,
Yên Bái và tách một số huyện nhập vào
Phú Thọ.
Tên gọi Điện Biên do
Thiệu Trị đặt năm 1841 từ châu Ninh Biên; Điện nghĩa là vững chãi, Biên nghĩa là vùng biên giới, biên ải. Phủ Điện Biên (tức
Điện Biên Phủ) thời Thiệu Trị gồm 3 châu: Ninh Biên, Tuần Giáo và
Lai Châu. Tên gọi Điện Biên hay Điện Biên Phủ xuất hiện từ đó.
Năm
1890,
thực dân Pháp mới đặt được ách cai trị ở
Lai Châu (bao gồm Điện Biên và
Lai Châu ngày nay). Lai Châu trừ
Phong Thổ thuộc Đạo quan binh thứ Tư, trực tiếp nằm trong khu quân sự Vạn Bú.
Ngày
28 tháng 6 năm
1909, ngày
Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định thành lập tỉnh
Lai Châu, nay là tỉnh Điện Biên và
Lai ChâuNgày
7 tháng 5 năm
1954 tỉnh Điện Biên đã làm nên chiến thắng lịch sử
Điện Biên Phủđược coi là "lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu", chấm dứt 80 năm nô lệ dưới ách thực dân phong kiến. Để tăng cường đoàn kết giữa các dân tộc và tạo điều kiện cho các dân tộc ở Tây Bắc tiến bộ mau chóng về mọi mặt, trung ương đã quyết định lập khu vực tự trị của các dân tộc ở Tây Bắc, gọi là
Khu tự trị Thái - Mèo theo Nghị quyết của Quốc hội vào ngày
29 tháng 4 năm
1955. Trước đó, theo Sắc lệnh số 143-SL ngày
28 tháng 1 năm
1953 của Chủ tịch nước, Khu Tây Bắc được thiết lập gồm các tỉnh
Lào Cai,
Yên Bái,
Sơn La và
Lai Châu, tách khỏi Liên khu Việt Bắc.
Ngày
27 tháng 9 năm
1962, kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa II đã quyết định thành lập lại 3 tỉnh Sơn La,
Nghĩa Lộ và Lai Châu. Tỉnh Lai Châu lúc đó gồm 7 huyện:
Điện Biên,
Tuần Giáo,
Tủa Chùa,
Mường Tè,
Mường Lay,
Sìn Hồ,
Phong Thổ và
thị trấn Lai Châu. Khu tự trị lúc đó có diện tích 67.300 km², với số dân 438.000 người.
Từ năm
1962 đến năm
1994, thị trấn Lai Châu sau này là
thị xã Lai Châu là thị xã tỉnh lỵ của tỉnh Lai Châu. Sau trận lũ quét lịch sử năm
1990, do địa hình thị xã không thể mở rộng, trong khi những trận mưa lũ rải rác từ trước đó, đặc biệt là trận lũ quét lịch sử đã làm sụt lở mất từ 20 – 30% diện tích các khu quần cư.
Từ thực tiễn tình hình trên và khả năng thị xã sẽ bị ngập trong tương lai khi xây dựng thủy điện Sơn La. Theo Quyết định số 130/HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng, ngày
18 tháng 4năm
1992 đã quyết định thành lập thị xã
Điện Biên Phủ và di chuyển tỉnh lỵ về thị xã
Điện Biên Phủ.
Tháng 1 năm
2002, huyện
Mường Nhé được thành lập trên cơ sở một phần diện tích và dân số của các huyện Mường Tè, Mường Lay.
[3]Tháng 9 năm
2003,
thành phố Điện Biên Phủ được thành lập trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của thị xã Điện Biên Phủ.
[4]Tháng 11 năm
2003, Quốc hội ra Nghị quyết trong đó chia tỉnh Lai Châu thành tỉnh Lai Châu (mới) và tỉnh Điện Biên. Tỉnh Điện Biên có diện tích tự nhiên là 955.409,70 ha và dân số hiện tại là 440.300 người, bao gồm: diện tích và số dân của thành phố Điện Biên Phủ, thị xã Lai Châu (trừ phưường Lê Lợi) và 6 huyện:
Mường Nhé,
Điện Biên,
Điện Biên Đông,
Tuần Giáo,
Tủa Chùa,
Mường Lay (trừ: xã Pú Đao, xã Chăn Nưa, xã Nậm Hàng, bản Thành Chử thuộc xã Xá Tổng).
[5]Tháng 1 năm
2004, địa giới hành chính huyện Mường Lay và thị xã Lai Châu được điều chỉnh lại.
[6]Tháng 3 năm
2005, thị xã Lai Châu được mở rộng và đổi thành thị xã Mường Lay, đổi tên huyện Mường Lay thành huyện Mường Chà, đổi tên thị trấn Mường Lay thuộc huyện Mường Lay thành thị trấn Mường Chà.
[7]Ngày
14 tháng 11 năm
2006, thành lập huyện
Mường Ảng trên cơ sở điều chỉnh một phần diện tích tự nhiên và dân số của huyện
Tuần Giáo.
[8]Ngày
28 tháng 8 năm
2012, thành lập huyện
Nậm Pồ trên cơ sở điều chỉnh một phần diện tích tự nhiên và dân số của các huyện
Mường Nhé và
Mường Chà.
[9]